Kringloopeconomie zorgt voor duurzame veerkracht

Ruim een half jaar na het uitbreken van het coronavirus, zet COVID-19 onze economie nog steeds onder hoogspanning. Tegen de achtergrond van veel menselijk en economisch leed, wordt koortsachtig gezocht naar een vaccin tegen het virus. In die context trekt een recent onderzoek van VITO en Vlaanderen Circulair de aandacht: “Circulaire economie blijkt tijdens onverwachte crisissen een doeltreffend vaccin te zijn.” Krijgt de de bekende slogan van de kringwinkels “Wie kringt, die wint” door de huidige crisis een bredere betekenis? 

De N-VA is al lang een vurig pleitbezorger van kringloopeconomie op alle beleidsniveaus. Ik verwijs onder andere naar ons programma uit 2019 waarin we de ambitie uitspreken om van Vlaanderen een kringloopeconomie te maken in plaats van een wegwerpeconomie: “Door minder afval te produceren, beter te sorteren, te composteren en te recycleren, kan onze afvalberg aanzienlijk verkleind worden. Daarnaast kan afval ook als grondstof dienen en vermindert het ook onze afhankelijkheid van het buitenland.” 

Ook het Vlaams regeerakkoord geeft een prominente plaats aan circulaire initiatieven: “Circulaire economie biedt bijzondere opportuniteiten voor onze welvaart en economie indien we het gebruik van primaire grondstoffen en materialen kunnen verminderen en het hergebruik ervan vergroten zonder in te boeten op ons comfort of onze welvaart.” (p 205). 

In het Europees parlement leg ik nadrukkelijk de link tussen klimaat en kringloopeconomie. Meer dan de helft van onze broeikasgasuitstoot is immer gelinkt aan materiaalgebruik. Een kringloopeconomie gaat dus niet alleen over minder grondstoffengebruik maar ook over minder uitstoot. Ik ben ervan overtuigd dat een circulaire economie een essentiële sleutel is voor een doordacht klimaatbeleid. Want waar burgers, ondernemingen én het klimaat nood aan hebben is een geloofwaardige en realistische strategie voor duurzame, competitieve groei en welvaart. Een breed draagvlak voor een beleid van opoffering bestaat immers niet. Net hier kan een circulaire economie een glansrol vertolken. 

Wij waren al overtuigd, maar de COVID-19-crisis stelt een en ander bijkomend scherp, in het bijzonder het geopolitieke aspect van een circulaire economie! 

De voorbij maanden bleek immers duidelijk dat de afhankelijkheid van de EU van derde spelers voor bepaalde materialen en producten (te) groot is. Een verdere stimulering van de kringloopeconomie, waarvoor het Europese niveau belangrijke schaalvoordelen biedt, is hier deel van de oplossing. Onze economie meer circulair maken, levert niet enkel puur economische (pro memori “trash is cash”, dixit Timmermans) en ecologische voordelen op. Efficiënter omspringen met grondstoffen betekent ook meer bevoorradingszekerheid waardoor Europa ook minder afhankelijk wordt van diverse strategische importen. 
Dat is precies wat de bevraging van VITO en Vlaanderen Circulair aantoont: “Twee op de drie bedrijven die een meer circulaire strategie toepassen, antwoordden daarop in de enquête dat zij geen tekorten hebben ervaren. Bij de andere groep bedrijven bleek maar liefst 98% geconfronteerd te zijn met tekorten.” (https://vito.be/nl/nieuws/twee-op-de-drie-circulaire-bedrijven-goed-best...) 

Heel wat argumenten om verder in te zetten op een circulaire stroomversnelling. Het nieuwe Actieplan dat de Europese Commissie in maart 2020 voorstelde, bevat heel wat goede ideeën terzake. Het actieplan wordt momenteel besproken in het Europees Parlement, ik belicht graag enkele van mijn aandachtspunten in dit debat. 

Publieke instellingen binnen de EU besteden jaarlijks afgerond 2 000 miljard euro (14% van het gezamenlijke bbp) aan bestellingen en investeringen van de meest diverse aard. Een enorme hefboom. De voorbeeldrol die overheden op alle beleidsniveaus hierbij kunnen spelen, is gigantisch. Europa kan een belangrijke, zelfs doorslaggevende rol spelen om in het kader van de besteding van die enorme som van circulair aankopen de norm te maken.

Verder ben ik ervan overtuigd dat innovatie, digitalisering en nieuwe technologieën een essentiële rol spelen.  De overheid moet hier een stimulerende rol spelen. Ook nieuwe circulaire businessmodellen zijn cruciaal. Door de schokgolf die het coronavirus door onze maatschappij jaagt, zien we ook dat de creativiteit van vele ondernemers piekt. Daardoor ontstaan nieuwe modellen die misschien ook op langere termijn duurzame oplossingen blijken. 

Iedereen moet zijn rol spelen. Wij pleiten er vanuit de N-VA ook al geruime tijd voor om producenten actief aan te moedigen om hun merkidentiteit en marktinvloed te gebruiken in functie van duurzame en circulaire consumptie. 

De Commissie kondigde zopas ook de oprichting van een Alliantie voor Ruwe Grondstoffen aan. Dat klinkt erg veelbelovend. De waarde van grondstoffen maximaal behouden over hele keten is goed voor milieu en economie én het vermindert onze afhankelijkheid van import. Het is niet voor niets dat lithium (belangrijke grondstof voor de batterijen van elektrische wagens) daarbij een belangrijke plaats inneemt.  

De opkomst van elektrische en hybride wagens maakt het essentieel om grondig na te denken over het circulair beheer van de materiaalstroom van de batterijen van deze wagens en een maximaal hergebruik te verzekeren. Bijkomend moeten we er alles aan doen om het weglekken van (kritische) ruwe grondstoffen uit de Europese economie te voorkomen: de uitvoer van afgedankte en tweedehands voertuigen naar derde landen te beperken is één oplossing, een positief project als Carloop toont aan dat autowrakken terughalen uit derde landen naar de EU voor recyclage een andere piste is. 

Inzake transport en mobiliteit blijft er overigens bijzonder veel werk aan de winkel. De vervoerssector blijft grotendeels lineair georganiseerd en heeft dus een groot potentieel voor een efficiënter grondstofgebruik, in de eerste plaats door een optimalisatie van de logistieke keten. Het spreekt voor zich dat elektrisch rijden alleen niet volstaat en dat naast innovatieve technologieën, ook nieuwe circulaire businessmodellen en een combinatie van circulaire opties noodzakelijk is, zoals autodelen, carpoolen en een verminderd aantal gereden voertuigkilometers.

Tenslotte blijkt uit een recent rapport van Interpol over criminele trends in de globale plastic afvalmarkt, dat we ons afvalprobleem nog steeds al te gemakkelijk “uitbesteden” aan derde landen. Dat is niet alleen nefast voor het milieu. Op die manier glippen tonnen aan kostbare grondstoffen door de mazen van het Europese net. Terwijl we die grondstoffen net broodnodig hebben voor een duurzame en veerkrachtige Europese economie. 

Voor wie er nog aan twijfelde, circulariteit is een belangrijke hefboom voor een duurzaam economisch herstel, groei en welvaart.