De houdgreep van kameraad Poetin

De Russische gasexport naar Europa bedroeg in oktober gemiddeld 260 miljoen kubieke meter per dag (kmd). Over de maand september lag dat gemiddelde nog op ruim 300 miljoen kmd. Terwijl de gasprijzen in Europa de pan uit swingden, draaide de Russische staatsmaatschappij Gazprom de kraan dus verder toe.

Volgens Tom Marzec-Manser van het consultingbureau ICIS kan Gazprom via de nu gebezigde infrastructuur de gasstroom richting Europa opvoeren tot 360 miljoen kmd, 40 procent meer dan wat er in oktober door de pijpleidingen vanuit Rusland richting Europa vloeide. Hoog tijd dus dat de Europese Commissie concreet gevolg geeft aan het schriftelijk verzoek van mijzelf en diverse andere leden van het Europese Parlement om het marktgedrag van Gazprom kritisch te onderzoeken.

Tot daar ook de geloofwaardigheid van het verhaaltje dat de Russische president Vladimir Poetin en zijn acolieten de jongste tijd gretig in het rond strooien dat het de fout van anderen is dat er niet meer kan geleverd worden. Wat die ‘anderen’ (de Europese bewindslui) volgens het Kremlin fout doen, is treuzelen met de ultieme goedkeuring van het Nord Stream 2 pijplijn project. Poetin himself zette recent de puntjes op i. Op 21 oktober citeerde de Financial Times de Russische president die stelde dat ‘Rusland de gasexport met 10 procent zou kunnen opvoeren als het Nord Stream 2 project goedgekeurd zou worden’. Duidelijke taal.

Met Nord Stream 2 wil Vladimir Poetin twee objectieven realiseren. Ten eerste verhoogt de Europese afhankelijkheid hiermee verder. Vandaag levert Rusland al méér dan 40 procent van het gas verbruikt in Europa en met Nord Stream 2 gaan we zeker boven de 50 procent uitkomen. Op korte en middellange termijn ligt de EU dan helemaal aan het Russische gasinfuus. Als ervaren judoka weet Poetin zeer goed hoe het voelt door een tegenstander in een houdgreep gepakt te worden. Ten tweede zet Poetin met Nord Stream 2 het regime in Oekraïne, waarmee Moskou zich quasi in staat van oorlog bevindt, een serieuze hak. Deze nieuwe pijplijn gaat immers niet over Oekraïens grondgebied waardoor Kiev een belangrijke inkomstenbron ziet opdrogen.

De Russische president toonde de voorbije maanden nog eens de vaardigheden die hij bij de KGB ontwikkelde, namelijk het bikkelhard chanteren van een tegenstander en communicatief de boel verdraaien en de handen in onschuld  wassen. Mark Leonard, directeur van de European Council on Foreign Relations, omschreef Poetin onlangs nog als ‘de perfecte vijand van de EU met een ongeëvenaarde vaardigheid in het zaaien van verdeeldheid’.

Alles wat de EU verzwakt, vinden Poetin en zijn entourage uitgelezen redenen om de feestneus op te zetten. Het Sputnikvaccin illustreerde die trieste realiteit ten overvloede. En telkens de rel tussen de EU en Polen rond de rule of law verder escaleert, knallen de champagnekurken in het Kremlin. Als er nog één EU-lidstaat rest die Poetin & Co nog met enig ontzag behandelen, dan is het de Poolse buur wel.  

De Russische president scoort met de terugschroeving van de gasexport naar de EU echter ook nog op minstens twee andere terreinen. Ten eerste, deze strategie brengt flink wat extra stuivers op. Reken even mee. Stel dat voor de terugschroeving van de export er 350 miljoen kmd aan Russisch gas werd uitgevoerd aan 0,20 euro per kmd. Opbrengst: 70 miljoen euro.

Terugschroeving van de productie met 40 procent leidt via de alzo gecreëerde schaarste tot een verviervoudiging van de prijs (zoals de afgelopen maanden effectief gebeurde). Dus nu gaat er 210 kmd (350 min 40 procent) buiten aan 0,80 euro (0,20 maal 4). Opbrengst: 168 miljoen euro. Kassa kassa. Bovendien is het zeker zo dat in de realiteit de vermindering van de productie minder was dan die 40 procent waardoor de toename van de opbrengst nog groter uitvalt dan in het gegeven voorbeeld.

Ten tweede, de Gazpromstrategie van doelgericht gereduceerd aanbod leidt in het algemeen tot fors stijgende energieprijzen binnen de EU. Dit zet niet enkel het herstel van de economie onder druk maar brengt ook veel gezinnen in financiële moeilijkheden. Bovendien jagen die hogere energieprijzen ook de inflatie op waardoor de al getourmenteerde centrale banken nog meer in last komen. Het tekort aan gas brengt, bijvoorbeeld, ook de meststofproductie in het gedrang waardoor een forse stijging van voedselprijzen nu ook in het verschiet komt.

Last but not least wekt de hele toestand ook nog eens veel ergernis op ten aanzien van het klimaatbeleid. Moskou maakt handig en ongegeneerd gebruik van het kwakkelbeleid van Europees commissaris Frans Timmermans. Blind vooruit stormen met klimaatdoelstellingen die voortdurend opgeschroefd worden zonder daarbij ernstig aandacht te geven aan de consequenties van die rush op het vlak van zekerheid en prijs van de energiebevoorrading en op het vlak van competitiviteit was vragen om moeilijkheden. Niemand had dat beter in de smiezen dan de strateeg in het Kremlin. Uiteraard ging hij over tot actie toen hij zijn kans zag. Poetin trekt zich, niettegenstaande de Russische retoriek die anders klinkt, echt geen moer aan van klimaatdoelstellingen en wil zo lang mogelijk zoveel mogelijk gas, en ook olie, blijven verkopen.

Op korte termijn staat de EU vrij machteloos. Al jaren slagen we er niet in op Europees vlak een ernstige energiestrategie uit te werken die ons toelaat onder de houdgreep van Poetin uit te komen. De spreidstand tussen woorden en daden is soms pijnlijk cynisch. Geheel terecht kent het Europees Parlement de Sacharovprijs toe aan oppositieleider Navalny maar tegelijk ondergaan we gedwee de dwingelandij van de man die de rechten van Navalny elke dag opnieuw met de voeten treedt.

Een ernstige Europese energiestrategie kan niet enkel op hernieuwbare energie gebaseerd zijn. Daarmee halen we het niet en blijven we nog vele jaren onder de knoet van Moskou. Kernenergie is onontbeerlijk om tot een duurzame klimaat-vriendelijke energiebevoorrading te komen waarin Vladimir Poetin niet heerser en verdeler speelt.

Het wordt hoog tijd dat de EU — en de Commissie in het bijzonder — ten aanzien van het Rusland van kameraad Poetin een realistische koers gaat varen. De Russische president staat voor alles waar wij in West-Europa niet voor staan zoals bijvoorbeeld politieke autocratie, zeg maar dictatuur (Russische verkiezingen lijken zo geïmporteerd uit het Stalin-tijdperk), kleptocratische organisatie van de economie, geen scheiding der machten en miskenning van mensenrechten. Elke vorm van lankmoedigheid vanwege de EU ten aanzien het Poetin-regime wordt onverkort als grote zwakheid van ons gezien en genadeloos uitgebuit. Van nooit weg geweest, is de KGB helemaal terug.